Wieś Lisowice

Lisowice – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, we wschodniej części gminy Pawonków, leżąca na trasie drogowej Częstochowa - Opole oraz na trasie kolejowej Lubliniec - Opole. Dzięki drodze o charakterze krajowym a także przystanku kolejowym mieszkańcy mają połączenie z pozostałymi miejscowościami Powiatu Lublinieckiego. Rozciąga się na 1262 hektarach, a zamieszkuje ją 1051 osób (Lisowice - 951, Lipie Śląskie – 100). Północna część wsi to głównie użytki rolne, natomiast część południowa jest zajmowana przez lasy. We wsi rozwinęło się zatem głównie rolnictwo. W Lipiu Śląskim natomiast działa cegielnia oraz wysypisko śmieci, które, zatruwa swym smrodem najbliższą okolicę.

W latach 1975-1988 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego, natomiast w latach 1922-1939 do autonomicznego województwa śląskiego w granicach Polski.
W wyrobisku cegielni Lipie Śląskie wykopano kości najmłodszego i największego ze znanych dicynodontów, całkowicie nieoczekiwanie sporego tetanura, kości innych dinozaurów, pterozaurów, cyklotozaurów, plagiozaurów, ryby, bezkręgowce i rośliny.
Nazwa wsi Lisowice zalicza się do najstarszych nazw patronimicznych w rejonie lublinieckim i jak czytamy w Słowniku etymologicznym nazw geograficznych Śląska - zmieniała się kilkakrotnie. Od nazwy Lissowiecz poprzez Lissawice, Lissowitz, Lissowiz, Lissowice aż ostatecznie mamy obecną nazwę: Lisowice. Nazwa miejscowości utworzona została od pospolitej nazwy osobowej Lis, do której dodano przyrostek –owice. Człowiek o przezwisku Lis i jego ród prawdopodobnie mieszkali tu ok. 1253 r. i byli pierwszymi osadnikami na tym terenie. W przeszłości do wsi tej należały trzy przysiółki i jedna kolonia, które obecnie tworzą całość pod wspólną nazwą Lisowice. Nazwy tych przysiółków do dziś jednak obecne są na mapach. Zachowały również żywotność wśród mieszkańców, którzy częściej posługują się tymi starymi nazwami niż obecnymi. Każdy z tych przysiółków tworzy dzisiaj jedną ulicę. Dwie z tych nazw są kulturowe: Napłatki (pot. Nopłatki), od staropolskiego wyrazu napłatek// napłotek, czyli kawał ziemi przylegający i będący dodatkiem do głównej posiadłości. Według onomastów nazwa ta należy do nowszych, związanych z uprawą i gospodarką rolną. Druga nazwa kulturowa jest starszą: Zawada pochodzi bowiem od takiegoż wyrazu tłumaczonego jako ,,przeszkoda”. Nazwę trzeciego przysiółka zaliczyć należy do nowszych nazw dzierżawczych od nazwiska Sówka, połączonego z przyrostkiem –owe: Sówkowe. Ten przyrostek był najbardziej żywotny na tym obszarze. I wreszcie ostatnia ,,część” wsi, nowsza, XVIII-wieczna kolonia o nazwie Andrzejów lub potocznie Handrystol, która jest spolszczoną nazwą niemiecką: Andreasthal.

W 1902 r. powstała Ochotnicza Straż Pożarna, w 1905 r. oddano do użytku linię kolejową jednotorową Lubliniec – Fosowskie, przebiegającą przez Lisowice.
 

W 1929 roku powstało Kółko Rolnicze, pierwsze w gminie, a w 39 lat później, w 1968 r., powstał Komitet Budowy Przystanku Kolejowego. Wszystkie prace związane z budową przystanku mieszkańcy wykonali w czynie społecznym i 16 lipca 1987 r. oddano do użytku peron – przystanek kolejowy.

Z historią miejscowości związane są także dzieje miejscowej szkoły podstawowej. Pierwsza szkoła w Lisowicach powstała w latach 1780–1788. Jan Fikus pisze, że w ,,spisie dusz” z 1786 r. znajduje się nazwisko nauczyciela pracującego w Lisowicach. Był nim Casper Pyrkosz.

W 1900 r. wybudowano drugą szkołę dwuklasową. W szkole, aż do Plebiscytu (20. 03. 1921r.), obowiązywał język niemiecki. Ostatnim niemieckim nauczycielem był pan Werbel, zaś pierwszym nauczycielem Polakiem był pan Borówka. Starał się on rozbudzać polskiego ducha narodowego w dzieciach, pielęgnował tradycje i kulturę ludową. Z jego inicjatywy w 1925 r. (kierownikiem szkoły był wtedy Józef Dulkowicz ), dla upamiętnienia odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r., przy szkole postawiono drewniany krzyż. W 1940 r. miejscowa ludność wymieniła krzyż drewniany na betonowy, aby tym samym potwierdzić swoją silną wiarę i przynależność do narodu polskiego .

W 1962 r. oddano do użytku nową szkołę, tzw. tysiąclatkę. W starym budynku utworzono wtedy klub ,,Prasa – Książka – Ruch” oraz świetlicę, powstałego w 1960 r., Koła Gospodyń Wiejskich.

Nie wiadomo od kiedy, ale na pewno przed 1900 r., stał w centrum wsi drewniany krzyż, z blaszaną figurą Chrystusa, wokół którego gromadzili się mieszkańcy na nabożeństwa majowe i różańcowe. Były to głównie kobiety i dzieci. Przeszkodą w odprawianiu tych nabożeństw była nie zawsze sprzyjająca pogoda, dlatego też Jan Siekiera, ówczesny sołtys Lisowic i jego zastępca Jerzy Gryc postanowili zbudować kapliczkę.

Miała ona stanąć przy krzyżu, na gruncie miejscowego rolnika Augustyna Wyplera. Po rocznej pracy w 1902 r. budowę ukończono. Kapliczkę wyposażono w krzyż na wieży, w której zawieszono również dzwon pw. św. Jana. Rok później, czyli w 1903 r., ks. Gustaw Henciński, proboszcz lubecki (Lisowice należały do parafii Lubecko) zakupił do lisowickiej kaplicy figurę św. Jana Nepomucena. Na nabożeństwa majowe przychodził również z uczniami ówczesny nauczyciel p. Werbel. Do 1918 r. uzupełniano kolejne elementy kaplicy, a w 1919 r. postawiono obok, na miejscu krzyża drewnianego, krzyż betonowy. Kaplica służyła mieszkańcom także jako salka do nauki religii. Pierwsza msza św. odprawiona została w kaplicy w 1968 r. z okazji dożynek. Od tego też czasu coraz częściej odprawiano w Lisowicach msze św., a gdy w 1972 r. proboszczem parafii w Lubecku został ks. Józef Żurek nawet co niedzielę. W 1976 r. powzięto decyzję o rozbudowie kaplicy, czym zajęli się w dużej mierze sami parafianie. W 1980 r. ks. wikary Alfred Sowa przeprowadził się do Lisowic, a 7 lat później zaczął wraz z parafianami planować budowę kaplicy katechetycznej. W tym samym roku wikarym w Lubecku i jednocześnie następcą ks. Sowy został ks. Józef Anczok, którego czekało niemałe zadanie doprowadzenia budowy do końca. Tym trudniejsze, że z kaplicy ,,zrobił się” kościół. Budowę rozpoczęto pod koniec 1989 r. - w którym też erygowano parafię pw. św. Jana Nepomucena, kapłana i męczennika - a ukończono pięć lat później. Przy budowie kościoła ofiarnie pracowali mieszkańcy nowo powstałej parafii, wcześniej składający na ten cel pieniądze. Wszystkie te informacje zostały zapisane w Kronice parafialnej . Uroczystość poświęcenia nowego kościoła odbyła się 26 listopada