Diecezja Gliwicka jest jedną z najmniejszych obszarowo diecezji w Polsce. Obejmuje ona teren o powierzchni 2 250 km2, podzielony na 18 dekanatów obejmujących 153 parafii. W 136 parafiach pracuje duchowieństwo diecezjalne, zaś 17 parafii prowadzi duchowieństwo zakonne. Na tym niewielkim terenie mieszka około 749 800 osób, z czego około 681 000 to katolicy. Duszpasterstwo skierowane jest wokół 153 kościołów parafialnych i 56 kaplic publicznych i półpublicznych. Posługę duszpasterską sprawuje 344 kapłanów diecezjalnych i 138 kapłanów zakonnych. Na terenie diecezji w 40 domach zakonnych żeńskich mieszka i pracuje 208 sióstr zakonnych z 16 różnych zgromadzeń. Papież Jan Paweł II bullą Totus tuus Poloniae populus z 25 marca 1992 r. ustanowił nowe struktury administracji kościelnej w Polsce. Między innymi erygował diecezję gliwicką, której terytorium wydzielono z dwóch starszych diecezji - z północnej części diecezji katowicki i z południowo-wschodniej części diecezji opolskiej. Diecezje gliwicka, opolska i katowicka utworzyły nową prowincję kościelną - Metropolię Górnośląską.
Miasto Gliwice ustanowiono stolicą diecezji, a konsekrowany 16 maja 1900 roku kościół parafialny pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła został podniesiony do godności kościoła katedralnego. Głównymi patronami diecezji gliwickiej są Święci Apostołowie Piotr i Paweł. Inni patronowie to: Najświętsza Maryja Panna, czczona jako Matka Sprawiedliwości i Miłości Społecznej (Piekarska) oraz św. Anna, Matka Najświętszej Maryi Panny - czczona w sanktuarium znajdującym się w obrębie diecezji opolskiej. Pierwszym ordynariuszem diecezji gliwickiej został bp Jan Wieczorek, pełniący wcześniej urząd biskupa pomocniczego w diecezji opolskiej. Uroczysty ingres Biskupa Gliwickiego do kościoła katedralnego w Gliwicach odbył się w sobotę 23 maja 1992 roku. Biskupem pomocniczym został mianowany bp Gerard Kusz - uprzednio biskup pomocniczy diecezji opolskiej. Centrum pastoralnym i administracyjnym diecezji gliwickiej jest Kuria Diecezjalna, która od 2 stycznia 1995 r. ma swoją siedzibę w Gliwicach przy ul. Łużyckiej 1.
Na terenie diecezji gliwickiej znajdują się dwa kanonicznie ustanowione sanktuaria Maryjne. W południowej części diecezji, w Rudach czczony jest od wielu wieków Cudowny Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwany Obrazem Matki Boskiej Rudzkiej. Na północy diecezji, w Lubecku kultem otoczony jest cudami słynący wizerunek Matki Boskiej Lubeckiej.Poza tymi dwoma kanonicznie ustanowionymi sanktuariami Maryjnymi jest w obrębie diecezji gliwickiej jeszcze pięć miejsc szczególnego kultu NMP, a to: w Zbrosławicach, Miasteczku Śląskim, Zabrzu - Mikulczycach, Bytomiu i Gliwicach. Wielkim dniem dla diecezji gliwickiej, a także dla całej metropolii górnośląskiej, był pobyt Ojca Świętego Jana Pawła II w dniu 17 czerwca 1999 r. w Gliwicach, w ramach wizyty apostolskiej w Polsce. Inaczej się stało, aniżeli to być miało. Obrazują to słowa Ojca Świętego: "Ma przyjechać - nie przyjeżdżo, ni ma przyjechać - przyjeżdżo!" Na przyjęcie papieża przygotowano ołtarz na lotnisku Aeroklubu Gliwickiego.
Tu miały być odprawione nieszpory z Jego udziałem w dniu 15 czerwca 1999 r. Papież zachorował i nie mógł przyjechać, a nieszpory odprawiono bez Jego udziału. Wśród tysięcy uczestników zapanował smutek. Następnego dnia przystąpiono do prac rozbiórkowych ołtarza i ogrodzeń zabezpieczających, aż tu 16 czerwca o godzinie 22.35 nadeszła informacja "Papież postanowił odwiedzić Gliwice!" Wieść rozeszła się lotem błyskawicy. Pracowano całą noc, aby zrekonstruować ołtarz i ustawić niezbędne zabezpieczenia. 17 czerwca od godzin porannych na nowo zaczęły przybywać tłumy. Pół miliona osób trwało w oczekiwaniu na papieża. O godzinie 11.55 śmigłowiec z Ojcem Świętym wylądował na gliwickim lotnisku. Radośnie witano Papieża. Wydarzenie to nazwano później cudem nad Kłodnicą. Papież poświęcił korony dla obrazów NMP oraz sztandar miasta Gliwice.
Przy pożegnaniu Ojciec Święty powiedział między innymi:
"Bóg zapłać za waszą świętą cierpliwość dla Papieża!" (...) "Jeszcze pojadę Matkę Boską Częstochowską przeprosić i ze spokojnym sumieniem odjadę, bo mi Ślązaki z Gliwic przebaczyły". (...) "Szczęść Boże! Do zobaczenia! Przyjedź znowu!" - skandował tłum.
We wrześniu 2001 r. rozpoczęto przy parafii katedralnej budowę Diecezjalnego Centrum Duszpasterskiego im. Jana Pawła II jako wotum wdzięczności za wizytę Ojca Świętego Jana Pawła II w Gliwicach w dniu 17 czerwca 1999 r.